Een kernelement in de ideologie van de Derde Weg, terug te vinden bij economen als Willem Vermeend, Rick van der Ploeg, Paul de Beer en Bas Jacobs, is een negatieve verhouding tussen rechtvaardigheid en doelmatigheid. Hier prachtig weergegeven op de cover van het net heruitgegeven boek De prijs van gelijkheid van Bas Jacobs.
In de woorden van Jacobs:
“In De prijs van gelijkheid ga ik op zoek naar de heilige graal van de welvaartseconomie. Hoe kan inkomen en vermogen zo doelmatig mogelijk worden herverdeeld? Herverdeling is kostbaar. De maatschappelijke welvaart daalt gemiddeld met tien cent per herverdeelde euro. En de laatste euro herverdeling – de prijs van gelijkheid – kost zelfs 50 cent aan welvaart.”
Er zijn veel economen die bovenstaande stelling verwerpen. Belangrijk is dat de economische wetenschap vaak uitgaat van vooraannames die niet toetsbaar zijn, omdat de maatschappij nu eenmaal geen laboratorium is. Het is deels speculatieve theorie, in andere woorden: het zijn modellen gebouwd op ideologische vooraannames.
Zo gaat het (post-)keynesiaanse kamp ervan uit dat herverdeling in sommige gevallen juist efficiënter is: arme mensen geven meer van hun geld uit dan rijke mensen, wat juist goed is voor de economie. De neoklassieke hypothese dat herverdeling kostbaar is werd in de jaren negentig de PvdA ingeloodst door Vermeend en Van der Ploeg. Hier Van der Ploeg bij tijde van zijn oratie begin jaren negentig:
“Veel beleidsmaatregelen zijn goedbedoeld en pogen de positie van de zwakkeren te verbeteren. Helaas wordt vaak over het hoofd gezien dat dergelijke maatregelen een efficiënte werking van de markt verstoren. Aan het ethisch principe van rechtvaardigheid zit nu eenmaal een prijskaartje. […] Sociale maatregelen die de koek eerlijker proberen te verdelen, zoals een werkloosheidsuitkering, leiden in de praktijk dus bijna altijd tot een kleinere nationale koek. […] Voor politici met linkse preferenties zal de doelstelling van eerlijk delen doorslaggevend zijn, terwijl bij rechtse politici efficiëntieoverwegingen zwaarder zullen wegen. Men moet zich goed realiseren dat bijna altijd tussen deze twee doelstellingen gekozen moet worden.”
Deze economische theorieën zien we ook terugkomen bij Derde Weg-aanhangers als Bos, Samsom en Asscher. Sociaaldemocratisch beleid, zo horen we, kan alleen in tijden van economische voorspoed, als neoliberale efficiëntie het mogelijk maakt sociaaldemocratische luxe te financieren.
MO 